Στον απόηχο των ευρωεκλογών

• Το κυπριακό κομματικό σύστημα διάγει την μεθύστερη περίοδό του. Το 2016 αμφισβητείται μία βασική σύμβαση του κομματισμού, επί της οποίας ισορροπούσε από το 1976. Τον οριοθετημένο τριπολισμό. Η είσοδος του ΕΛΑΜ στη Βουλή, το 2016, μετασχηματίζει τον κομματικό χάρτη κάτι που γίνεται εντονότερα το 2021 και επιβεβαιώνεται το 2024.

• Σε επίπεδο προεδρικών, η αλλαγή αρχίζει με την υποψηφιότητα του Γ. Λιλλήκα το 2013. Το ποσοστό 25% και η πρώτη, ουσιαστικά, αμφισβήτηση του πανίσχυρου δίπολου των προεδρικών εκλογών έγινε με την επίσημη υποστήριξη ενός μόνο κόμματος, της ΕΔΕΚ.

Η πρώτη πραγματική διάρρηξη  του διπολισμού επιτυγχάνεται το 2023 με την εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη, του πρώτου προέδρου από το 1983 ο οποίος εκλέγεται χωρίς τη στήριξη ΑΚΕΛ ή ΔΗΣΥ.

• Όλες αυτές οι εξελίξεις σηματοδοτούν μία διαρκή ζύμωση κυοφορούμενων αλλαγών. Η εκλογή Φειδία τις επέβαλε με «βίαιο» τρόπο. Πρώτον, διότι επιτάχυνε τις αργόσυρτες διαδικασίες δεκαετιών. Κατά δεύτερον ήταν το αποτέλεσμα της δράσης ενός «μοναχικού καβαλάρη» και όχι μίας συλλογικότητας.

• Χωρίς να εξετάζεται, συνολικά, η εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων προκύπτουν ζητήματα τα οποία αφορούν την πολιτική επικοινωνία και την κοινωνιολογία των εκλογών. Πώς κατάφερε ο εις και μόνος αυτό το αποτέλεσμα;

• Φαίνεται ότι η ερμηνεία του φαινομένου μπορεί να αποδοθεί από τη κοινωνιολογική θεωρία της τεχνολογικής αιτιοκρατίας. Το είπε άλλωστε και ο Φειδίας Παναγιώτου, κάτι που δείχνει ότι δεν λειτουργούσε τυχαία, περίπου ως εξής: όταν οι άλλοι πολεμούσαν με πέτρες η εμφάνιση του σπαθιού άλλαξε το πλαίσιο. Είναι η πιστή εφαρμογή της θεωρίας η οποία ισχυρίζεται πως μία σημαντική τεχνολογική μεταβολή είναι ικανή να επιφέρει κοινωνική επανάσταση και μεταβολή (πχ η τυπογραφεία στην εποχή της). Το φαινόμενο «Φειδίας» είναι βέβαιο ότι θα τύχει αντιγραφής όχι μόνο στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό. Συνεπώς, όσοι/όσες, ενδεχομένως, είχαν ενδοιασμούς να δοκιμαστούν στην πολιτική λόγω υποχρεωτικής ένταξης σε κόμμα, έχουν ένα μοναδικό, και πλήρως επιτυχημένο, προηγούμενο.

• Από την άλλη, πέραν του «υποψήφιου με ατομικό αλεξίπτωτο» ή «μοναχικού καβαλάρη» εμφανίζεται το φαινόμενο του «ανώνυμου ψηφοφόρου». Ο όποιος σχεδιασμός και η υλοποίηση μίας υβριδικού τύπου καμπάνιας, τελείως εκτός του πλαισίου της παραδοσιακής (με εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις, φυλλάδια και πανό), εγκαινιάζει μία νέα σχέση με τον ψηφοφόρο. Αποτέλεσμα, είναι η αποσταθεροποίηση ενός μοντέλου το οποίο βασίζεται στην «πελατειακή σχέση». Ο ψηφοφόρος μετατρέπεται σε ανώνυμη μονάδα που δεν ευελπιστεί σε κάποιο αντάλλαγμα, πλην της καταγραφής της αντίδρασής του σε ένα παρωχημένο αξιακό σύστημα, το οποίο ορίζεται από τα κόμματα. Και το εκφράζει με την «ακτιβιστική» αντίδραση διά της εκλογής αντισυστημικού υποψηφίου, μετατρέποντας τη ψήφο του σε τιμωρητική ως προς το κομματικό σύστημα. Αυτό επεδίωξε. Αυτό έπραξε. Αν αυτό ήταν ορθό θα φανεί στην πορεία.

•  Όσον αφορά τα Μέσα φαίνεται ότι η παράδοση που δημιούργησε η Τηλεόραση, ως μέσο μαζικής μεταφοράς πληροφορίας, από έναν πομπό προς πολλούς δέκτες, εκτοπίζεται από τον ατομοκεντρισμό που προσφέρει η οθόνη του κινητού. Η στόχευση του κοινού-ψηφοφόρου γίνεται, πλέον, εξατομικευμένα με εφαρμογές οι οποίες διαχέουν πληροφορίες τις οποίες θέλει να διαβάσει και να υιοθετήσει ο δέκτης. Έτσι, μπαίνει εντός ενός νομιμοποιητικού πλαισίου δικαιολόγησης της επιλογής του η οποία δεν έγινε εν βρασμώ, αλλά καλλιεργήθηκε, ωρίμασε και μετουσιώθηκε σε ψήφο την ημέρα των εκλογών. Οι πολλοί «ακόλουθοι/followers» μετατρέπονται από καταναλωτική μάζα πληροφορίας σε ενεργούς ψηφοφόρους στην κάλπη.

• Σημειώνεται, τέλος, μία λεπτομέρεια για την εκλογική συμπεριφορά. Στην επαρχία Πάφου ο Φειδίας Παναγιώτου αναδείχθηκε πρώτος σε ψήφους, κάτι που δεν συνέβη στις υπόλοιπες επαρχίες (αν και στη Λεμεσό ήταν δεύτερος, με περισσότερες ψήφους, σε απόλυτους αριθμούς, συγκριτικά με την Πάφο). Το 2016, η Πάφος συμπεριφέρθηκε πολύ διαφορετικά ως προς το ΕΛΑΜ. Ενώ οι υπόλοιπες επαρχίες ψήφισαν ΕΛΑΜ σε ποσοστό μικρότερο ή ίσο του μέτρου του 3,6%, η Πάφος έδωσε την απαιτούμενη ώθηση εισόδου στη βουλή με 6,5%, υπερβαίνοντας κατά πολύ το εκλογικό μέτρο. Είναι φαινόμενο προς διερεύνηση πώς μία επαρχία η οποία είχε μία διαφορετική παράδοση τα προηγούμενα χρόνια, πλειοψηφώντας στο κέντρο και αριστερά του κομματικού χάρτη να παρουσιάζει μία αξιοπρόσεκτη μετατόπιση. Είναι μήπως ο προπομπός των μελλούμενων;