Μελέτη

«Μελέτα το παν» προέτρεψε ο σοφός Περίανδρος. Η μελέτη επί παντός επιστητού είναι το παν για το ανήσυχο πνεύμα το ανθρώπου; Ερώτημα θεμελιώδες^. υπαρξιακό κατά μία έννοια που βρίσκεται στον αντίποδα του «πίστευε και μη ερεύνα». Αν συμφωνήσουμε με το φιλόσοφο Επίχαρμο ότι η μελέτη μάς χαρίζει περισσότερα από τα φυσικά ταλέντα, τότε το όποιο χάρισμα, από μόνο του, δεν λειτουργεί αν δεν στηριχθεί από την άσκηση. Ακόμα και το ‘επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως’ αν ασπασθούμε, τότε η επαναληπτικότητα εμπεριέχει την έννοια της αναμόχλευσης του δεδομένου, της συνεχούς και αδιάλειπτης τριβής μ’ ένα αντικείμενο με αμετάθετο στόχο την εμπέδωση.

Τα ακαδημαϊκά προσόντα, αποκλειστικά, ίσως να μην επαρκούν. Ο συνδυασμός τους, όμως, με την εμπειρία και τον αδιάκοπο εμπλουτισμό τους καθιστούν τον φορέα εν σοφία ποιηθέντα. Οι δύο έννοιες είναι αλληλοσυμπληρωματικές. Η απουσία της μιας καθιστά την άλλη λειψή, μειωμένης εμβέλειας. Βασικό συστατικό και των δύο είναι η μελέτη. Ο φοιτητής αν δεν ασκηθεί στο γνωστικό του αντικείμενο θα είναι ανεπαρκώς καταρτισμένος έχοντας ελλιπείς γνώσεις του επιστητού^. ήτοι ημιμαθής. Ενώ, ο εκ πείρας έμπορος, μη έχοντας το επιστημονικό υπόβαθρο, θα εργάζεται κρίνοντας τα αλλότρια εξ ιδίων, έχοντας ως γνώμονα τη συμπεριφορά της αγοράς σε τοπικό επίπεδο. Έτσι, πιθανόν να μη μάθει ποτέ την αξία του ολιστικού και του μακροπρόθεσμου, στοιχεία που σαφώς θα τον όριζαν σε ευμενέστερη θέση.

Η επιτυχία, φυσικά, μιας θεωρίας ή μιας εφαρμογής κρίνεται κι από εξωγενείς παράγοντες. Ο εφευρέτης ή ο επινοητής δεν στηρίζεται εξ ολοκλήρου στο εμπειρικό κομμάτι. Η πρωτοτυπία μιας ευρεσιτεχνίας, είναι δύσκολο, εκ των πραγμάτων, να γίνει κατορθωτή χωρίς την άμβλυνση του εδάφους, μέσω της εντρύφησης, της αέναης και της επίμοχθης μελέτης. Κατά τον Αριστοτέλη: «Μετά πόνου η μάθησις». Όταν καλούνται οι μαθητές να μελετήσουν ένα μαθηματικό, μη τυποποιημένο, πρόβλημα πρέπει να ανασύρουν ή να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης, αλληλουχία κινήσεων και προσέγγισή του μέσω συνδυασμένων μεθόδων επίλυσης. Το ταλέντο, οι πρότερες γνώσεις, η αποστήθιση και οι υποδείξεις ίσως να μην επαρκούν για να οδηγήσουν στο επιδιωκόμενο. Η ενάσκηση, όμως, και ο εκγυμνασμένος  τρόπος σκέψης, προσαρμοσμένος σε καταστάσεις χρονικής πίεσης, δημιουργούν τις συνθήκες ώστε το ευκταίο να καταστεί εφικτό.

Στην Ορθοδοξία η μελέτη των Γραφών θεωρείται από τους Πατέρες της Εκκλησίας η προϋπόθεση της σωτηρίας της ψυχής του ανθρώπου. Ανάλογη αντιμετώπιση παρατηρείται στα ιστορικά φαινόμενα για τα οποία ο ιστορικός Κ. Παπαρηγόπουλος κατέγραψε: «Ο λαός ο μελετών και γιγνώσκων την Ιστορία αυτού κρίνει πάντοτε ασφαλέστερον και ορθότερον… ». Ο μελετών, συνεπώς, καθίσταται ισχυρότερος στις προκλήσεις, έτοιμος ν’ απαντήσει, εκμεταλλευόμενος εποικοδομητικά το χρόνο που του παρέχεται, πριν και κατά τη διάρκεια επίλυσης του προβλήματος. Η προεργασία είναι εξίσου σημαντική και θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ. Οι εκ του προχείρου αναφορές παραπέμπουν σε εκτός προγράμματος ενέργειες που δεν είναι ίδιον αυτού που (προ)μελέτησε. Πειστικός στο τέλος της ημέρας είναι εκείνος που σαγήνευσε το ακροατήριο ή τους αναγνώστες του χρησιμοποιώντας ορθόδοξες μεθόδους μακριά από παραπλανητικές ατραπούς εμφορούμενες από λαϊκισμό.

Γι’ αυτό, λοιπόν, όσοι θητεύουν - μαθητές, φοιτητές ή ασκούμενοι- δεν πρέπει να υποβαθμίζουν τη μελέτη θεωρώντας ότι ο καιρός των διακοπών είναι νεκρός χρόνος, ευκαιρία αποχής από δραστηριότητες βελτίωσης του τρόπου σκέψης. Αντίθετα, η περίοδος αυτή προσφέρεται για αναδίπλωση, αυτοκριτική και κάλυψη δια της μελέτης των κενών που δημιουργήθηκαν προηγουμένως. Είναι το χρονικό διάστημα που θα καθορίσει την προετοιμασία και εν πολλοίς την επιτυχία της επόμενης περιόδου.

Κυριάκος Σ. Κολοβός