Εικόνες Κρατών: Ο ρόλος της Επικοινωνίας, της Ήπιας Ισχύος και των Μέσων Ενημέρωσης

Του Κυριάκου Κολοβού

Η εικόνα μιας χώρας εξαρτάται από τη στρατηγική διαχείριση που εφαρμόζει η κυβέρνησή της. Η εικόνα χωρίζεται στο προβαλλόμενο μήνυμα, από το δρών υποκείμενο, και στις προσλαμβανόμενες ιδιότητες και χαρακτηριστικά που ο δέκτης τού αποδίδει. Έτσι, οι εικόνες λειτουργούν δίκην πληροφοριών διαμεσολαβώντας ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη χρησιμοποιώντας ως διαύλους επικοινωνίας τα Μέσα Ενημέρωσης. Η όλη διαδικασία της οικοδόμησης της εικόνας ενός κράτους εντάσσεται στην «Ήπια Ισχύ» μιας χώρας. Πέραν της «Σκληρής Ισχύος», η οποία εδράζεται στους στρατιωτικούς και οικονομικούς συντελεστές ισχύος, η «Ήπια Ισχύς», όπως ορίστηκε από τον Nye, αποδίδεται ως η «ικανότητα επηρεασμού του ‘άλλου‘ μέσω συνεργατικών μέσων διαμόρφωσης της ατζέντας, μέσω πειθούς και θετικής έλξης, ώστε να φτάσουμε στα επιθυμητά αποτελέσματα».

Tα πιο πάνω ζητήματα πραγματεύεται το βιβλίο «Εικόνες Κρατών-Στρατηγική Επικοινωνία, Ήπια Ισχύς και Μέσα Ενημέρωσης», που επιμελήθηκε ο λέκτορας του Πανεπιστημίου Πειραιώς και διδάσκων στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Αθανάσιος Ν. Σαμαράς. Το βιβλίο περιλαμβάνει 14 κεφάλαια που γράφτηκαν από 16 συγγραφείς, καταπιάνεται με πολλούς τομείς οι οποίοι επηρεάζουν και επηρεάζονται από την εικόνα ενός κράτους σε μια σχέση αλληλεπίδρασης. Πέραν των θεωρητικών πλαισίων και των ακαδημαϊκών προσεγγίσεων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, δημοσιεύονται έρευνες που έχουν ως βάση δημοσιεύματα των Μέσων Ενημέρωσης, για τον τρόπο που προβάλλουν την εικόνα των κρατών, με ιδιαίτερη αναφορά στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στην Τουρκία και στη Γερμανία.

Στις διεθνείς σχέσεις, η εικόνα ενός κράτους είναι ένας πολύ σημαντικός και ευαίσθητος τομέας. Παράγοντες όπως η πολιτική, οι αθλητικές επιδόσεις, οι εξαγώγιμες μάρκες, τα εθνικά στερεότυπα, η συμπεριφορά των πολιτών και οι εκστρατείες διαχείρισης καθορίζουν την εικόνα ενός κράτους. Η οικονομική κρίση και οι πολιτικές αποτυχίες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο είναι παράγοντες που δύνανται να καταρρακώσουν την προβαλλόμενη εικόνα ενός κράτους και μπορούν να επηρεάσουν τις εξαγωγές, τον τουρισμό και το διπλωματικό πεδίο στο οποίο δρα μια χώρα.

Η παγκοσμιοποίηση και η διεθνοποίηση του συστήματος επικοινωνίας καθιστούν διάφορα ζητήματα σημαντικά για την καθημερινότητα πολιτών άλλων κρατών. Η αναδιάταξη της έννοιας των «ταυτοτήτων» (του ποιοι είμαστε) και των «ετεροτήτων» (ποιοι είναι οι άλλοι), η ενίσχυση ή η κατάρρευση στερεοτύπων βασίζονται εν μέρει στη στρατηγική επικοινωνία που ένα κράτος ακολουθεί, σε μια εποχή που το διαδίκτυο έχει εκμηδενίσει τις χωροχρονικές διαφορές που υφίσταντο στο παρελθόν.

Η μελέτη της εικόνας της Τουρκίας στον ευρωπαϊκό Τύπο είναι παράγοντας που επηρεάζει την ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ. Οι δημοσκοπήσεις που πραγματοποιούνται σε τοπικό επίπεδο καθορίζουν σε έναν βαθμό την ακολουθητέα πολιτική εκ μέρους των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Η οικονομική κρίση που βιώνει η Ελλάδα και η Κύπρος λειτουργούν αρνητικά στην εικόνα τους με αποτέλεσμα τα «εθνικά» θέματα να αποτελούν δευτερευούσης σημασίας ζητήματα. Τα λόμπι, η δημόσια διπλωματία, η πολιτιστική διπλωματία και η διπλωματία των πολιτών είναι σύμφωνα με τους συγγραφείς αξιοπρόσεκτα σημεία στο σύγχρονο πλέγμα των διεθνών σχέσεων.

Το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει χρηστικό οδηγό σε ακαδημαϊκό, τεχνοκρατικό και κατ’ επέκτασιν σε πολιτικο-διπλωματικό επίπεδο. Δύναται να εξηγήσει τις στρεβλώσεις και τις τακτικές  χειραγώγησης που πολλά κράτη επιχειρούν δια των Μέσων Ενημέρωσης. Σημερινά αλλά και αυριανά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στη γειτονιά μας είναι δυνατόν να ερμηνευθούν μέσω αυτών των αναλύσεων καθιστώντας τες χρηστικά εργαλεία (απο)δόμησης της εικόνας ενός κράτους.